گاهشماری تاریخ معماری و مهمترین سبکهای معماری. در اینجا خلاصهای از تاریخ معماری و سبک معماری ایران و جهان از دوران ماقبل تاریخ تا به امروز آورده شده است.
سازههای معماری که مهمترین شاخص تمدن هستند، نماد ارزشها و باورهای اجتماعی به شمار میروند. برای شناخت هر دوره یا فرهنگی، شناخت تاریخ و هنر آن دوره ضروری است. معماری شکلی از ارتباط غیرکلامی است که در آن تاریخ و هنر به هم میرسند.
اگرچه تجربه معماری تا حد زیادی مبتنی بر لذت فیزیکی و زیبایی شناختی است، اما برای تجربه واقعی یک ساختمان نیاز به شناخت ساختار، تاریخ و معنای آن است. در این مقاله، روند توسعه سازههای معماری از کلبههای چوبی یک طبقه تا برجهای فولادی چندین طبقه را در نتیجه ایدهها و تکنیکهای ساخت و ساز توسعه یافته در طول قرنها و اعصار توضیح دادهایم. در اینجا دورههای تاریخ معماری از پیش از تاریخ تا امروز و سبکهای معماری از صفر تا ۱۰۰ آمده است.
[message_box bg=”#hex or http://imageurl”] مطالعه بیشتر: سبک مورد علاقه شما چیست؟ در ۴ پرسش با انواع سبک دکوراسیون داخلی آشنا شوید [/message_box]
[message_box bg=”#hex or http://imageurl”] مطالعه بیشتر: سبک مورد علاقه شما چیست؟ در ۴ پرسش با انواع سبک دکوراسیون داخلی آشنا شوید [/message_box]
جان راسکین، فیلسوف، منتقد هنری و نویسنده:
ملتهای بزرگ زندگی نامه خود را در سه کتاب مینویسند: کتاب اعمالشان، کتاب گفتارشان و کتاب هنرشان. یکی از این کتابها را نمی توان فهمید مگر اینکه دو کتاب دیگر خوانده شود; اما قابل اعتمادترین این سه، کتاب هنرشان است.
[scroll_to link=”#scrolltothis” title=”بازگشت به فهرست اصلی”]
دورههای تاریخ معماری و سبک معماری جهان
تاریخچه معماری ماقبل تاریخ (۱۱.۶۰۰ قبل از میلاد – ۳.۵۰۰ قبل از میلاد)
تاریخچه معماری به عصر نوسنگی برمی گردد. در ماقبل تاریخ، مردم شروع به ایجاد اولین معماری برای جوامع ساکن خود کردند. آثار به جا مانده از آن دوران وجود هنر معماری هزاران سال پیش را نشان میدهد. این دوره به سه بخش پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی تقسیم میشود.
آغاز ساخت و ساز و خروج انسان از غارها را میتوان یکی از ویژگیهای مهم دوران نوسنگی دانست. اولین سکونتگاههای انسانی از سنگ ساخته شدهاند که با قرار دادن یک سنگ افقی بزرگ بر روی دو سنگ عمودی شکل گرفتهاند. اولین معابد و مقبرهها نیز متعلق به دوران نوسنگی است. در حالی که اروپاییان عصر نوسنگی ساختمان هایی با چارچوب چوبی، دیوارهای ساخته شده از شاخههای درخت و گچ بری با گل میساختند، اولین ساختمانها و شهرهای ایران و خاورمیانه از خشت گل ساخته شده بودند.
اولین ساختمانها عمدتاً برای حفاظت و نگهداری مواد غذایی بودند. با این حال، مردم آن زمان همچنین بناهایی را ایجاد کردند که شامل مقبرهها و سایر سازههای تشریفاتی بود. دایرههای سنگی یا ردیفهایی از مگالیتها که به سمت بالا ساخته میشدند. چندین نمونه از این ساختارهای معماری مانند بنای یادبود استون هنج (حدود ۳۰۰۰ – ۲۰۰۰ قبل از میلاد، انگلستان) همچنان پابرجا هستند. اگرچه هدف این آثار به طور دقیق مشخص نیست، اما بیانگر تمایل انسان به تغییر طبیعت در مقیاس وسیع و به جا گذاشتن آثاری پاک نشدنی از وجود خود است.
لویی کان – معمار: معماری همانی است که طبیعت قادر به انجامش نیست.
ویژگیهای بارز معماری دوره ماقبل تاریخ به شرح زیر است:
- خانههای تک خانواده، انبارها و خانههای مشترک ساخته شده است.
- اولین ساختمانها از مصالح طبیعی مانند چوب، خشت و خاک رس ساخته شده اند.
- برای نشان دادن مقبرهها و مکانهای مهم از تختههای سنگی یکپارچه استفاده میشد.
تاریخ معماری مصر باستان (تقریباً ۳۰۵۰ قبل از میلاد – ۹۰۰ قبل از میلاد)
مصر (۳۱۰۰-۲۰۴۰ قبل از میلاد)، اولین تمدن بزرگی که در مدیترانه ظهور کرد، زبان نوشتاری، مذهب و حکمرانی خاص خود را داشت. مصرباستان را میتوان یکی از تاثیرگذارترین تمدنها در تاریخچه معماری در جهان معرفی کرد. اهرام ثلاثه مصر را میتوان به عنوان بزرگترین نماد سبک معماری مصر باستان معرفی کرد. شکوه و عظمت اهرام مصر به این دلیل است که مصریان آرامگاهها را خانههای ابدی خود میدانستند و به همین دلیل آنها را از مصالح بسیار محکمی میساختند.
رسم دفن مردگان در مستابا از طبقه حاکم با ساختن هرم پلهای برای فرعون زوسر در حدود ۲۶۳۰ قبل از میلاد تغییر کرد. معمار ” Imhotep ” نه تنها اولین هرم مصر را در مقیاس بزرگ ساخت، بلکه برای اولین بار از سنگ به عنوان مصالح ساختمانی استفاده کرد. ایمهوتپ آنقدر موفق بود که بعدها ادعای خدایی کرد. تخصص مصریها در سنگ نیز تأثیر زیادی بر معماری یونانی داشت.
در طول تاریخ مصر باستان، مصالح به کار رفته جهت ساخت انواع بناها خشت یا سنگ بوده است. بناهای خشتی بیشتر مربوط به بناهایی بوده است که صاحبان آنها از لحاظ مالی در سطح معمولی بودند در حالی که بناهای سنگی در مصر باستان (سنگهایی چون گرانیت، مرمر، آهک و بازالت) متعلق به افراد ثروتمند بوده است. اما نکته قابل توجه در ارتباط با سبک معماری مصر باستان این است که نتایج تحقیقات نشان میدهد، سبک معماری مصر باستان همواره در سایه مذهب و تفکرات دوران خود بوده است.
نمونههای معروف معماری اهرام مصر عبارتند از: هرم پلکانی زوسر (۲۶۳۰ قبل از میلاد) و هرم بزرگ در جیزه (۲۵۵۰ قبل از میلاد) که توسط یکی از بزرگترین معماران دنیای باستان، ایمهوتپ طراحی شده است. بعدها، در دوران پادشاهی میانی و متأخر (۲۰۴۰-۳۰۰ قبل از میلاد)، مصریان مجموعهای از کاخها را در کارناک ساختند، مانند معبد آمون (۱۵۳۰-۳۲۳ قبل از میلاد).
این سازهها با آثار هنری مختلف، که تعداد کمی از آنها باقی مانده است، با استفاده از نقاشیهای دیواری، مجسمهها و کارهای فلزی برای به تصویر کشیدن خدایان، فرمانروایان و حیوانات نمادین همراه با کتیبههای هیروگلیف مختص مصر تزئین شدهاند.
تحولات دوره تاریخ معماری مصر به شرح زیر است:
- ایمهوتپ، اولین معمار شناخته شده در تاریخ، اولین هرم را در ساکارا ساخت.
- سنگ به عنوان مصالح ساختمانی جایگزین خشت شد.
- شهرهای مردگان متعلق به طبقات حاکم ساخته شد.
معماری سومری / معماری بین النهرین (حدود ۳۲۰۰ قبل از میلاد – ۳۳۰ قبل از میلاد)
تقریباً در آغاز هزاره چهارم پیش از میلاد، واقعه عظیمی در بین النهرین رخ داد و آن استقرار در بین رودخانهها بود. در حالی که مصریان در حال ایجاد شهرها بر روی رود نیل بودند، تمدن شهری دیگری در منطقه بین رودهای دجله و فرات در عراق کنونی در حال توسعه بود. فرهنگ سومری در این منطقه معروف به بین النهرین شکوفا شد و گسترش یافت.
پس از این رویداد بود که نوشتن، هنر، معماری ساختمان و اشکال جدید حکومت پدیدار شد. معماری سومری در خدمت معابد بود. سومریها کشاورزی را توسعه دادند و زبان نوشتاری را ایجاد کردند که بر روی لوحهای گلی حک شده بود. سومریها مردمی کشاورزی بودند که یاد گرفتند چگونه سیل را کنترل کنند و شهرهایی با دیوارهای ضخیم مانند شهر مدرن اوروک یا وارکا ساختند.
شهرهای آنها عمدتاً از سازههای خشتی تشکیل شده بود. خاک رس مرطوب را به قالبهای چوبی در میآوردند و میگذاشتند تا در آفتاب خشک شود. بعدها، زمانی که سومریها شروع به پختن آجر در کورهها کردند، مصالح ساختمانی سختتر و بادوامتر ساخته شد. برای دستیابی به رنگهای روشن، لعابهای رنگدانهای به آجر اضافه شد.
برجسته ترین قسمت این مجموعه و در واقع شناخته شدهترین بنای دره بین النهرین معبدی بود که زیگورات به معنای عبادتگاه نامیده میشد. اکثر مورخان بر این باورند که زیگورات توسط سومریان ساخته شده است. زیگورات که در زمان سومریان به معنای کوه بود، بعدها توسط بابلیان مورد استفاده قرار گرفت. زیگورات در زبان بابلی به معنای سکو یا بنای پلکانی است که عرض و طول هر طبقه کمتر از طبقه زیرین است.
زیگورات، شهرهای بین النهرین با اهرام پلکانی بودند اما بر خلاف اهرام فراعنه مصر، زیگوراتها به عنوان مقبره ساخته نشدند، بلکه به عنوان کوههای ساخته دست بشر ساخته شدند تا فرمانروایان سومری را به خدای خود که در کوههای مرتفع شرق ساکن بودند، نزدیک کنند.
باورهای مذهبی و سبک معماری سومریان توسط سایر مردم منطقه نیز پذیرفته شد. هنگامی که پادشاه حمورابی شهر مقدس بابل را تأسیس کرد، زیگوراتی در آنجا ساخت. آشوریها نظام کاهن-شاه سومریان را به ارث بردند و کاخهای باشکوهی برای اسکان شاهان کشیش ساختند.
تحولات تاریخ معماری سومری – بین النهرین به شرح زیر است:
- سومریها شهرها را بنا کردند و زیگوراتهای پلکانی را در زمینی که اکنون متعلق به عراق است ساختند.
- زیگورات به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
- آشوریها سبک سومری را به ارث بردند.
تاریخ معماری یونان باستان (حدود ۶۰۰ قبل از میلاد – ۱۴۶ قبل از میلاد)
دورههای هنر و تاریخ معماری در یونان باستان به سه دوره تقسیم میشوند: دوره باستانی (حدود ۶۰۰-۵۰۰ قبل از میلاد)، دوره کلاسیک (۵۰۰-۳۲۳ قبل از میلاد) و دوره هلنیستی (۳۲۳-۲۷ قبل از میلاد).
یونانیها با الهام از تئوری و عمل سنگ تراشها و سازندگان مصری، حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح شروع به جایگزینی سازههای چوبی ساختمانهای عمومی با سازههای سنگی کردند. در حالی که در دیوارها از سنگ آهک و ستونهای مرمری استفاده شده است، در تزئینات از کاشی و سفال استفاده شده است. علاوه بر این، از فلزاتی مانند برنز نیز در تزئینات استفاده میشد.
مانند نقاشان و مجسمه سازان، معماران یونانی از هیچ یک از موقعیتهای پیشرفتهای که به جانشینان خود اعطا شده بود، برخوردار نبودند. آنها با عنوان تاجر میشناخته میشدند نه هنرمند. بنابراین نام معماران تا قرن پنجم قبل از میلاد نامعلوم است. رایجترین انواع ساختمانهای عمومی یونانیان؛ معابد، ساختمانهای شهرداری، تئاترها و استادیومهای ورزشی بود.
مهمترین سازههای یونانی معابد بودند. مهمترین معابد شامل پارتنون (۴۴۷-۴۲۲ قبل از میلاد) و مجموعه آکروپولیس (۵۵۰-۴۰۴ قبل از میلاد)، معابد در Paestum (از ۵۵۰ قبل از میلاد)، معبد زئوس در المپیا (۴۶۸-۴۵۶ قبل از میلاد)، معبد هفائستوس (از ۵۵۰ قبل از میلاد) میشوند.
معماری کهن یونان باستان
آثار معماری این دوره با استفاده از قطعات سنگهای تراش خورده بدون ملات ساخته شده است که در مرحله اولیه در ساخت معابر، چوب برای ستونها و سقف ها، آجر برای دیوارها و سنگ فقط برای پی ساختمان استفاده میشد.
معماری کلاسیک یونان باستان
معماری دوره کلاسیک از نظر جنبههای فنی پیشرفت زیادی کرد. سنگهای به کار رفته در دیوارها به طور کامل تراشیده شده و با بستهای فلزی در مقایسه با دوره قبل، دوره باستان معماری یونان، با دقت بسیار زیادی در کنار هم قرار گرفته اند. یکی از بناهای شکوه یونان در عصر کلاسیک آکروپولیس در آتن است.
معماری هلنیستی
یونانیان تخیل خود را در طراحی معماری گسترش دادند تا شهرهای بزرگی مانند آنها بسازند. نقشههای خیابانی شبکهای منظم که به دوره باستانی تاریخ یونان بازمیگردد و شهرهای مهمی مانند پرگاموم در آسیای صغیر، اسکندریه در مصر و انطاکیه در سوریه ساخته شد. در این دوره است که میتوان از خانه سازی صحبت کرد. نمونهای از خانهای در شهر «پرینه» کشف شد که با دیواری محصور شده و آن را از خیابانها و کوچهها جدا میکرد.
تحولات دوره تاریخ معماری یونان باستان به شرح زیر است:
- سیستم تناسبات ساختمانی ایجاد شد که به طرحهای کلاسیک یونانی معروف است.
- سازههای سنگی بزرگ ساخته شد.
- معابد و تئاترهای یونانی در تمام مستعمرات دریای مدیترانه ساخته شد.
- سبکهای معماری یونانیها نیز توسط رومیها پذیرفته شد.
معماری روم باستان (حدود ۶۰۰ قبل از میلاد – ۴۷۶ پس از میلاد)
برخلاف یونانیان خلاق و روشن فکر، رومیها افرادی عملگرا و ماهر در مهندسی، ساخت و ساز و مسائل نظامی بودند. از آنجایی که مردم تحت حاکمیت روم متفاوت بودند، معماری رومی نیز بسیار متنوع بود. هنر و معماری رومی ترکیبی از هنر اتروسکی، یونانی، غرب آسیا، مصر و هنر بومی است. هنر رومی اگرچه بسیار کند به میدان آمد، اما ماندگاری خاصی یافت. این هنر و معماری ابتدا تحت تأثیر هنر و معماری اتروسکی و سپس هنر یونان قرار گرفت.
تاریخ روم باستان به سه دوره تقسیم میشود: پادشاهی، جمهوری و امپراتوری.
با این حال، بدون هنر رومی، که سبکهای یونانی را کپی و اقتباس میکرد، بسیاری از دستاوردهای هنری دوران باستان یونان از بین میرفت.
همانطور که معمار رومی Vitruvius (حدود ۳۰ قبل از میلاد) در کتاب خود “De Architectura” توصیف میکند، پیشرفتهای مهمی نیز در مصالح ساختمانی رخ داد. به عنوان مثال، یکی از موفقیتهای بزرگ در معماری رومی، دستیابی به ملات بود که میتوان آن را بتن نامید. این ماده از ترکیب آهک، آب و خاک آتشفشانی موجود در آن منطقه ساخته شده و خاصیت چسبندگی بالایی دارد.
این ملات به رومیان اجازه میداد که دهانههای بزرگ و فضاهای وسیع را بدون استفاده از ستون و تیر بپوشانند و برای اولین بار موضوع فضاهای داخلی مورد تاکید رومیان قرار گرفت. بنابراین معماری رومی معماری فضاسازی است. بتن با پوشش کاشی جایگزین سنگ مرمر به عنوان مصالح اصلی ساختمان شد.
معماران در روم باستان، مانند پیشینیان مصری و یونانی خود، ساختمانهای عمومی را با مجموعه وسیعی از آثار هنری تزئین میکردند. مجسمههای رومی (بهویژه نقش برجستهها، مجسمهها و تندیسهای امپراتوران)، نقاشیهای دیواری و موزاییکها مورد استفاده قرار گرفت. دو تا از مهمترین سازههای روم باستان کولوسئوم و پانتئون در رم هستند.
تحولات دوره تاریخ معماری روم باستان به شرح زیر است:
- رومیان اولیه فرهنگ یونانی را پذیرفتند.
- از چیدمانهای کلاسیک استفاده شد.
- رومیها نوآوریهای اتروسکی مانند قوس را به ارث بردند.
- توسعه طلبی نظامی رویکرد شهرسازی رومی را به اروپا، آفریقا و خاورمیانه برد.
- در زمینهای جدید معابد و قنات ساخته شد.
- طرح شبکه ابتدا در اردوگاههای نظامی و سپس در شهرهای مستعمره استفاده شد.
- ویتروویوس “ده کتاب در زمینه معماری” را نوشت.
- اختراع بتن اجازه ایجاد اشکال معماری جدید مانند طاق، قوس و گنبد را داد.
معماری بیزانس (۳۳۰ – ۵۵۴) پس از میلاد
معماران بیزانسی، همراه با بسیاری از ایتالیاییهایی که از ایتالیا به پایتخت جدید مهاجرت کردند، سنت آزادانه معماری رومی را ادامه دادند و تعدادی کلیسا و ساختمانهای مذهبی باشکوه را در دوره هنر اولیه مسیحیت ساختند. کلیسای کاریه در استانبول (۳۳۳)، ایا ایرنه (۳۶۰); ساختمانهای عمومی بزرگ مانند کلیسای ایاصوفیه (۵۲۷-۶۵) در بلغارستان، ایاصوفیه باشکوه (۵۳۲-۳۷) که جایگزین کلیسای جامع غارت شده قسطنطنیه، کاخ بزرگ قسطنطنیه و آب انبار باسیلیکا از جمله نمونههای بیزانس هستند. معماری.
تکنیکهای جدید معماری، ساخت گنبدهای بزرگتر و باشکوهتر را، مانند ایاصوفیه، و دهانههای گستردهای در داخل ساختمانها ممکن ساخت. فضای داخلی کلیساها؛ این بنا با هنر بیزانسی مانند تذهیب، نقاشیهای دیواری و مجسمههای برجسته تزئین شده بود. اگرچه از سنگ در موزاییکهای رومی قبلی استفاده میشد، اما در موزاییکهای بیزانسی از شیشههای با رنگ روشن یا با ورق طلا استفاده میشد.
تحولات دوره تاریخ معماری بیزانس به شرح زیر است:
- قسطنطنیه (استانبول کنونی) تاسیس شد.
- بیزانس پایتخت امپراتوری روم شد.
- تکنیکهای ساختاری جدیدی در ایاصوفیه استفاده شد.
- ساختمانها با موزاییک تزئین شده بودند.
معماری رمانسک (۷۹۰ – ۱۱۴۰)
این سبک معماری در انگلستان «سبک معماری نورمن» و در اروپا «معماری رومانسک» نامیده میشود. با شروع نورمنها که پس از نبرد هاستینگز در سال ۱۰۶۶ انگلستان را فتح کردند، معماری رومی تلفیقی از معماری روم غربی و معماری بیزانسی بود. سبک رومانسک که اولین سبک معماری در سراسر اروپا به حساب میآید، در صومعه ها، کلیساها و قلعههای ساخته شده در اروپا به کار گرفته شد.
با گسترش دین در اروپا در قرن دهم، کلیساهای جدید و بزرگتری در نتیجه افزایش زیارت شروع به ساخت کردند. در ساخت کلیساها که در قالب زائران بزرگ لاتین برنامه ریزی شده بود، به جای چوب در معماری سقف از طاقهای بسیار بزرگ و سنگ استفاده شده است. برای حمایت از این سقف ها، دیوارهایی با استحکام بسیار زیاد مطابق با شرایط آن دوره طراحی شد.
به طور کلی ساختمان هایی که با استفاده از سبک معماری رومانسک طراحی شده اند، ساده، بسیار سنگین و همچنین بسیار بزرگ بوده اند. در این سبک هر ساختمانی که ساخته میشد دارای دیوارهای ضخیم و سنگین بود و کل ساختمان بسیار سنگین ساخته میشد. این در حالی بود که در این سبک برخلاف دیوارهای قطور، تعداد پنجرهها بسیار کم بسیار کم بود. در دکوراسیون داخلی بیشتر از طرحهای زیگزاگ و لوزی استفاده میشد.
یکی از مهمترین آثار معماری رومی، کلیسای جامع سانتیاگو د کامپوستلا در اسپانیا در زمان جنگهای صلیبی ساخته شد. نمونه مهم دیگر کلیسای گنبدی سنت مارک در ونیز است.
تحولات در دوره تاریخ معماری رومانسک به شرح زیر است:
- طرح کلیسا در قالب زیارتگاه لاتین مورد استفاده قرار گرفت.
- برجهای ناقوس بزرگی به جای گنبدهای بیزانسی ساخته شد.
- از طاقهای سنگی بزرگ استفاده میشد.
- دیوارهای ضخیم و بلندی برای نگه داشتن سقف ساخته شد.
- برای محکم بودن دیوارها از پنجرههای کوچک، باریک و کم استفاده شده است.
تاریخ معماری گوتیک (۱۱۴۰ – ۱۵۲۰)
یکی از سبکهای معماری که تحول بزرگی در این جهان ایجاد کرد، سبک گوتیک بود. سبک گوتیک به سبکی از معماری و هنری اشاره دارد که از قرن دوازدهم تا اواسط قرن پانزدهم جایگزین سبک رومی شد. معماری گوتیک به عنوان یکی از انواع سبک مذهبی در تاریخ معماری جهان شناخته میشود. این سبک همیشه در خدمت کلیسا بوده و کلیساهای باشکوه زیادی با این سبک ساخته شده است، کلیسای نوتردام پاریس یکی از نمونههای برجسته گوتیک است.
معماران برای ساختن ساختمانهای بلند و مستحکم از طاق نوک تیز، پشت بند معلق (شمشیری) و قوس جناغی (دنده دار) کمک میگرفتند. معماری گوتیک به سه دوره گوتیک آغازین (از ۱۱۲۰ تا ۱۲۰۰ میلادی)، پیشرفته و پسین تقسیم میشود.
ساختمانهایی که به سبک گوتیک طراحی شدهاند عموماً بلندتر و سبکتر بوده و به گونهای ساخته شدهاند که بیش از سایر ساختمانها خودنمایی میکنند. از این سبک معماری بیشتر در ساخت کلیساها استفاده میشد و با طاقهای نوک تیز، دیوارهای مخروطی، طاقهای آجدار، تکیه گاههای پرنده، پنجرههای شیشهای رنگارنگ عظیم و کنده کاریهای استادانه شناخته میشود.
این یک نسخه نازک تر، عمودی تر، دقیق تر، زیبایی شناختیتر و الهام بخشتر از رمانسک است. جذابیت این سبک معماری باعث احیای این سبک در اواسط قرن ۱۸ تا ۲۰ شد که موجب گردید جهان دوباره شاهد ساخت بناهایی با استفاده از این سبک معماری باشد.
برخی از مهمترین نمونههای معماری گوتیک: کلیسای جامع کلن، کلیسای جامع میلان، نوتردام پاریس و کلیسای سنت دنیس.
تحولات دوره تاریخ معماری گوتیک به شرح زیر است:
- کلیساهای جدید در نتیجه افزایش زیارت کلیساها ساخته شدند.
- معماران سعی کردند بلندترین سازههای ممکن را ایجاد کنند.
- از نور به عنوان عنصری اصلی در طراحی استفاده شده است.
- سازههای اسکلتی جایگزین دیوارهای باربر شدند.
- عناصر معماری مانند طاق نوک تیز، تکیه گاه پرنده، پنجره گل رز و درگاه سه گانه برای اولین بار با هم استفاده شدند.
معماری رنسانس (۱۴۲۰ – ۱۶۲۰)
معماری رنسانس نقطه عطفی در سبکهای معماری جهان است. رنسانس در دوره بین قرن پانزدهم و آغاز قرن هفدهم رشد و توسعه یافت. سبک معماری رنسانس در ایتالیا آغاز شد و به مرور زمان در سراسر اروپا گسترش یافت.
هزینه آن از طریق رقابت تجاری بین خانوادههای ثروتمند مانند مدیچی در فلورانس و سلسله بانکداری فوگرها در آلمان تامین شد. کشف مجدد سبکها و نظریههای معماری روم باستان، کاتالیزور آغاز رنسانس بود. اولین تصاویر از این معماری کلاسیک در اوایل قرن پانزدهم در رم ظاهر شد، زمانی که یک نسخه از “ده کتاب در مورد معماری” توسط معمار رومی قرن اول، ویترویوس پیدا شد.
پیش از این، فیلیپو برونلسی، معمار و هنرمند فلورانسی (۱۳۷۷-۱۴۴۶) مطالعه طرحهای روم باستان را آغاز کرده بود. برونلسی متقاعد شده بود که نسبتهای ساختمانی ایده آل را میتوان از روی اصول ریاضی و هندسی تعیین کرد. بدین ترتیب در سال ۱۴۱۸ گنبد باشکوه کلیسای جامع فلورانس را طراحی کرد که اولین نمونه برای تاریخ معماری رنسانس محسوب میشود. کلیسای جامع فلورانس (۱۴۲۰-۳۶) سبک جدیدی را بر اساس قوانین تناسب و چیدمان دوران باستان کلاسیک معرفی کرد.
معماران سبک رنسانس پیچیدگی، عدم تقارن و راست بودن ساختمانهای گوتیک را دوست نداشتند و به دنبال پیاده سازی تقارن در ساختمانهای خود بودند. طاقهای گرد، گنبدها و سبکهای معماری کلاسیک در معماری رنسانس احیا شدند.
استفاده فراوان از ستونها و ستونهای کلاسیک متصل به دیوار، سقف داخلی مسطح یا حفرهمانند، طاقچههای داخل دیوار که با مجسمهها پر میشد از مهمترین ویژگیهای معماری رنسانس است.
تحولات در تاریخ معماری رنسانس به شرح زیر است:
- چیدمان هایی در معماری ساختمانها بر اساس نسبتهای عددی ساده انجام شد.
- ظاهر بیرونی سازهها اغلب دارای اشکال هندسی ساده مانند مکعبها و موازی بود.
- برخلاف ساختارهای تحت سلطه کلیساهای سبک رومی و گوتیک؛ معماری رنسانس نیز انواع مختلف ساختمان مانند کاخ ها، عمارتها و ساختمانهای اجتماعی را در بر میگرفت.
- تحت تأثیر معماری باستانی، از عناصر کلاسیک استفاده شده است. اما به دلیل ساختار معماری ترکیبی از سنگ و آجر، عناصر باستانی تنها به صورت تزئینی در نماها مورد استفاده قرار گرفتند.
- نقاشی، مجسمه سازی و معماری به عنوان مفاهیم در هم تنیده در ساختمانها صورت میگرفت.
معماری باروک (۱۵۵۰ – ۱۷۹۰)
در ادامه قرن شانزدهم، مشکلات مذهبی، سیاسی و فلسفی که در دوره رنسانس حاکم بود شروع به حل و فصل شد. در سال ۱۵۱۷، مارتین لوتر آتش اصلاحات پروتستانی را برانگیخت، که در سراسر اروپا درباره یکپارچگی و الهیات کلیسای روم تردید ایجاد کرد. این موقعیت؛ به جنگ هایی منجر شد که فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و انگلیس در آن شرکت داشتند. بدین ترتیب جنبش ضد اصلاح طلبی توسط روم برای دور کردن تودهها از پروتستان آغاز شد.
حمایت مجدد از هنرهای تجسمی و معماری ابزار کلیدی در این کمپین تبلیغاتی بود. بدین ترتیب سبک باروک پدیدار شد، اصطلاحی که از کلمه پرتغالی “باروکو” به معنای “مروارید نامنظم” گرفته شده است.
باروک در ابتدا یک صفت منفی به حساب میآمد زیرا منتقدان این سبک معتقد بودند که این سبک سبکی مجلل و افراطی است. در این سبک معماری از ترفندهایی مانند فریب دادن چشم، استفاده از رنگهای پرشور، نورپردازی و موارد دیگر استفاده میشد که با ویژگیهای معماری بازی میکرد و گاه آنها را نیمه کاره رها میکرد. ساختمانهای متعددی در سرتاسر جهان با استفاده از آن ساخته شده اند، به طور کلی در آلمان و آمریکای جنوبی، که نمونه هایی از آنها به راحتی یافت میشود.
سبک معماری باروک در اواخر قرن نوزدهم به اوج خود رسید و بناهایی که بر اساس این معماری ساخته شده بودند به دلیل تزئینات فراوان توجه چشمها را به خود جلب کردند.
فواره تروی که بزرگترین فواره رم و یکی از معروف ترین فوارههای جهان است به سبک باروک ساخته شده است. از دیگر بناهای دوره تاریخ معماری باروک؛ کاخ ورسای، میدان سنت پیتر، کلیسای جامع سنت پل و کاخ شونبرون.
ویژگیهای بارز معماری باروک به طور خلاصه به شرح زیر است:
- جزئیات داخلی دقیق، سطوح مقعر و محدب در فضای باز
- نقاشیهای دیواری بزرگ
- استفاده چشمگیر از نو
- ستونهای طاعون برای بزرگداشت پایان اپیدمی طاعون ساخته شده اند
معماری روکوکو (۱۷۱۵ – ۱۷۸۹)
معماری روکوکو که در گذشته گاهی با نامهای باروک پسین (Late Baroque)شناخته میشد، سبکی است که در سالهای اولیه قرن هجدهم در پاریس آغاز شد. کلمه روکوکو که شکلهای منحنی سیال را منعکس میکند، از ترکیب کلمات فرانسوی rocaille به معنی سنگ و coquillage به معنای صدف تشکیل شده است و به سنگ کاریهای صدفی شکل تزئینی اشاره دارد.
معماری روکوکو در واکنش به تقارن ساختمانها و سبک جدی و سنگین باروک ایجاد شد. در واقع، باروک برای اولین بار در کلیساها در واکنش به اصلاحات پروتستانی برای تحت تأثیر قرار دادن پیروان خود استفاده شد و تأثیری سنگینتر از روکوکو داشت. میتوان گفت روکوکو نسخه سکولارتر باروک است و دیوارها، سقفها و گچ بریها با منحنیهای بی شماری بر اساس اشکال C و S تزئین شده اند.
برخلاف دیگر جنبشهای اصلی معماری مانند رومانس، گوتیک یا باروک، روکوکو واقعاً به طراحی داخلی علاقه داشت. این به این دلیل بود که مشتریان ثروتمند در فرانسه تمایلی به بازسازی خانهها و قلعهها نداشتند و به جای آن ترجیح میدادند فضای داخلی خود را بازسازی کنند. همچنین، سبک روکوکو برای نمای بیرونی ساختمانهای مذهبی و عمومی بسیار عجیب و ساده باقی ماند. آنها به ایجاد اتاق هایی با تزئینات گچ بری، نقاشی دیواری، فرش، مبلمان، آینه، ابریشم و چینی بسنده کردند.
سبک روکوکو در ایتالیا بیشتر در ونیز متمرکز بود و به ویژه در نقاشیهای بزرگ و تزئینی جیووانی باتیستا تیپولو (Giovanni Battista Tiepolo) نمود پیدا کرد. روکوکو به سرعت در فرانسه و سایر کشورها از جمله آلمان و اتریش توسعه یافت. اما منتقدان آن را به دلیل استفاده بیش از حد از تزئینات و پرداختن به مسائل پیش پا افتاده در این سبک مورد انتقاد قرار داده و محتوای آن را غیراخلاقی میدانند. معماری نئوکلاسیک در اواخر قرن هجدهم به طور عمده جایگزین روکوکو شد.
سبک روکوکو به خوبی منعکس کننده تنبلی و فساد کاخ سلطنتی فرانسه و جامعه عالی بود. بعدها، انقلاب فرانسه، که به روشنگری و عصر عقل متوسل شد، و نئوکلاسیک که نویدبخش بازگشت به سبکهای کلاسیک بود، به پایان رسید. کاخ کاترین، کاخ آمالینبورگ و قلعه شانتیلی از جمله نمونههای تاریخ معماری دوره روکوکو هستند.
ویژگیهای بارز سبک روکوکو به طور خلاصه به شرح زیر است:
- خطوط C و S شکل که از منحنیهای گلها و علفها در حین رشد الهام گرفته شدهاند
- استفاده از نقوش صدف، برگ، پرنده و گیاه
- عناصر نامتقارن و نامنظم
- طراحی ساده بیرونی ساختمانها و طراحی داخلی دقیق
- استفاده از الگوهای چینی و ژاپنی و طرحهای شرق شناسانه
معماری نئوکلاسیک (۱۶۴۰ – ۱۸۵۰)
معماری نئوکلاسیک در اواسط قرن هجدهم در واکنش به سبکهای روکوکو و باروک پدیدار شد. پیشوند “نئو” به معنای “جدید” است و قسمت دوم این کلمه نیز نشان میدهد که این سبک از معماری رومی و معماری کلاسیک یونان الهام گرفته شده است. اما به جای استفاده ساده از بخشهایی از ساختمانهای کلاسیک قدیمی در ساختمانهای جدید، بر منطق کلی آن دوره تمرکز میکند.
پس از نوسانات نمایشی دوران باروک و روکوکو، بازگشت به کلاسیک در قرن ۱۷ و ۱۸ اتفاق افتاد. معماری نئوکلاسیک عمدتاً به دلیل حضور طراحان فرانسوی آموزش دیده در آکادمی فرانسه در رم و در پاریس ظهور کرد. با علاقه دوباره به دوران باستان، ساختمانهای یونانی و رومی کلاسیک احیا شدند. زمینه اجتماعی و اقتصادی آن به انقلاب صنعتی و تور بزرگ در اروپا و دورهای که دانش آموزان به جهان سفر کردند و با آثار باستانی در ارتباط بودند، بازمی گردد. این حرکت تا قرن ۱۹ ادامه یافت و در کشورهای مختلف خود را نشان داد.
مانند رنسانس، تمام پیشرفتهای مهندسی و مواد جدید عصر مدرن به سبک نئوکلاسیک حفظ شد. نئوکلاسیک با ابعاد بزرگ ساختمان ها، سادگی اشکال هندسی و دیوارها، استفاده از ستونها و جزئیات سبکهای یونانی (به ویژه ستون دوریک) شناخته میشود. برجسته کاریهای معماری نئوکلاسیک مسطحتر است و اغلب در داخل قاب و فریز یا لبههای تزئینی ساختمان قرار میگیرد.
همچنین به جای اینکه این عناصر با سایر ویژگیهای ساختمان ادغام شوند، هر یک به خودی خود مستقل و کامل هستند. به طور کلی گنبدها و برجها در معماری نئوکلاسیک جایی ندارند. اگرچه ممکن است برخی از ساختمانها به سبکهای یکپارچه ساخته شده باشند و این موضوع در مورد آنها صدق نمی کند.
نوآوریهای فنی معماری قرن هجدهم، گنبدهای لایهای و هستههای داخلی به سازهها استحکام میبخشد. ساختمانهای عمومی بزرگ، کلیساها، امکانات آموزشی و خانههای خصوصی شکوه و عظمت پیدا میکنند.
تحولات در دوره تاریخ معماری نئوکلاسیک به شرح زیر است:
- پس از باروک به عنوان یک سبک اصلاحی در برابر افراط و تفریطهای ظاهری استفاده شد.
- ابعاد سازه هایی که به طور منظم و متقارن ساخته شده اند افزایش یافته است.
- ستونهای یونی، دوریک و کورنتی دوباره در ساختمانها مورد استفاده قرار گرفتند.
- اختراعات ساختاری مانند گنبدهای طبقهای و هستههای داخلی به گنبدها استحکام افزودند.
- در نماها از ردیف ستون ها، روتونها و روتونها استفاده شده است.
- طراحان داخلی و معماران با هم کار کردند.
تاریخ معماری مدرن (۱۹۰۰ تا کنون)
با انقلابهای صنعتی، مهندسی و مصالح ساختمانی که در اواخر قرن نوزدهم پدیدار شد، میل به جدا شدن از سبکهای قدیمی معماری و اختراع چیزی که کاملاً کاربردی و جدید بود به وجود آمد.
بنابراین، معماری مدرن پدید آمد که مبتنی بر تحولات ناشی از انقلاب صنعتی است که در قرن نوزدهم رخ داد و در نیمه اول قرن بیستم گسترش یافت. مدرنیسم؛ این یک سبک معماری نوآورانه است که به دنبال راه حلهای مناسب برای نیازهای عصر خود، درک هنر و فناوری ساختمان است. این بر اساس استفاده از فن آوریهای جدید ساخت و ساز و مصالح ساختمانی (به ویژه بتن، شیشه و فولاد) آن دوره است. نمونه بارز معماری مدرن برج ایفل بود که شامل تمام این مواد جدید بتن، فلز و شیشه است.
اولین و مهمترین ویژگی معماری مدرن عقل گرایی است. یکی از مهمترین اصول معماری مدرن، سادگی در طراحی و اجرای فرم و نما است. معماری مدرن کارکرد بسیار قدرتمندی داشت و به شدت مدرن شده بود. اولین اولویت این سبک از معماری، طراحی ساده در کنار آفرینش و خلاقیت در فرم و ظاهر بود.
نقطه عطف جنبش معماری در واقع یک رنسانس بزرگ بود زمانی که هنر معماری جهت و محتوای خود را از کلاسیک به مدرن تغییر داد. ساختمان هایی مانند کاخها و کلیساها در معماری مدرن اهمیت بسیار کمی داشتند.
معماران با خلق شاهکارهایی با ساخت مصالح معماری مدرن که هم کاربردی و هم چشم نواز هستند به دنبال جایگزینی برای طراحی داخلی بودند.
تمام سبکهای معماری که از سال ۱۹۱۰ تا ۱۹۸۰ توسعه یافته اند “جنبشهای معماری مدرن” محسوب میشوند.
پیشگامان و مهمترین معماران معماری مدرن؛ فرانک لوید رایت، استاتلیش باهاوس، لودویگ میس ون در روهه، والتر گروپیوس و لوکوربوزیه. ساختمان بیمه، ساختمان سیگرام در ایالات متحده آمریکا; تئاتر ملی سلطنتی انگلستان از جمله نمونههای معماری مدرن است.
ویژگیهای بارز معماری مدرن به اختصار به شرح زیر است:
- استفاده از مواد و تکنیکهای مدرن
- خطوط تمیز و اشکال هندسی
- دیوارهای شیشهای بزرگ و پنجرههای نواری
- پلانهای طبقه باز با کاربری آزادانه
- ارتباط با محیط طبیعی
تاریخ معماری پست مدرن (۱۹۶۴ تا کنون)
با شروع سال ۱۹۲۹، با رکود بزرگ، زنجیرهای از انتقادات نسبت به معماری مدرن آغاز شد و تا اواخر دهه ۱۹۷۰ ادامه یافت. معماری پست مدرن یک سبک معماری بین المللی است که در دهه ۱۹۶۰ به عنوان واکنشی به یکنواختی معماری مدرن پدیدار شد و در دهه ۱۹۷۰ توسعه یافت و بار دیگر بر اشکال معماری دوران باستان به عنوان عناصر زیبایی شناختی تأکید کرد.
بسیاری از بزرگان دنیای معماری بر این باورند که معماری پست مدرن در دهه ۱۹۶۰ ایجاد شد و در واقع واکنشی به نقص هایی بود که در معماری مدرن وجود داشت. نقایصی مانند آموزههای بسیار سخت، یکنواختی، عادت به نادیده گرفتن فرهنگ و تمدن منطقه و…
این سبک معماری تمام ابعاد و جنبه هایی را که سبک مدرن در آن انعطاف ناپذیر و خشک بود تغییر داد و همه این موارد را به جنبههای بسیار انعطاف پذیر و البته زیباتر تبدیل کرد. بسیاری بر این باورند که این سبک معماری جنبههای شوخی و طنز دارد. در سبک معماری پست مدرن گاهی اوقات گریز از سبک معماری کلاسیک صورت میگیرد که البته دستخوش تغییرات زیادی شده است.
پست مدرنیسم از عناصر طراحی از دورههای مختلف استفاده میکند تا قوانین سختگیرانه مدرنیسم را کاهش دهد. همچنین تزیینات نمادین و سمبلیک را دوباره وارد معماری میکند.
ونچوری اولین کسی بود که این جنبش را در کتابهای خود گسترش داد و رسمیت بخشید. از دهه ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ توسعه یافت، به ویژه از طریق کارهای اسکات براون و ونتوری، فیلیپ جانسون، چارلز مور و مایکل گریوز. در اواخر دهه ۱۹۹۰، به سبکهای مختلفی مانند فناوری پیشرفته، نئو آینده گرایی و ساختارشکنی تقسیم شد.
خانه Vanna Venturi، ساختمان AT&T و موزه گوگنهایم نمونه هایی از معماری پست مدرن هستند.
ویژگیهای برجسته معماری پست مدرن به اختصار به شرح زیر است:
- سردرگمی و تناقض
- تزئینات خودسرانه
- طنز در اشکال مجسمه سازی
- اشکال منحنی و نامتقارن
تاریخ معماری ایران
سیر تکاملی هنر ایران از جمله معماری ریشه در وقایع تاریخی و طبیعت اقلیمی ایران دارد. فرهنگهای فاتحان و فاتحانی که وارد ایران شدند. بدون شک سهم مهمی در فرهنگ معماری این منطقه دارند. آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیه و اخلاق، افکار و عقاید نسلها در معماری ایرانی بازتاب روشنی دارد و این انعکاس را نه تنها در بناهای عظیم، بلکه در آثار کوچک نیز میتوان یافت.
اگرچه معماری سنتی ایران بعضاً بهدلیل درگیریهای سیاسی داخلی یا تهاجم خارجی بهطور موقت از مسیر خارج شده است، اما تداوم کافی برای دستیابی به سبکی غیرقابل انکار را حفظ کرده است.
در معماری ایرانی هیچ بنای بی ارزش و بی اهمیتی وجود ندارد. حتی آلاچیقهای باغ هم زیبایی و وقار دارند و کوچکترین کاروانسراها عموماً جذاب هستند. در بیان و ارتباطات، اکثر ساختمانهای ایرانی شفاف هستند.
سبکهای معماری ایرانی بر اساس معماری پیش از اسلام، پس از اسلام و معماری مدرن ایرانی تقسیم بندی میشوند. به طور کلی سبکهای پیش از اسلام به سبک ایرانی و سبک اشکانی است و سبکهای معماری پس از اسلام به سبک خراسانی، سبک رازی، سبک آذری و سبک اصفهانی تقسیم میشود.
غربیها از اسامی سبکهای اموی و عباسی برای سبکهای اسلامی استفاده میکنند. پس از این دوره ها، معماری از اواسط دوره قاجار و سپس دوره پهلوی و پس از انقلاب ۱۳۵۷ معماری معاصر نامیده میشود.
معماری ایرانی قبل از اسلام
سبکهای معماری ایرانی پیش از اسلام از ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سال توسعه معماری از تمدنهای مختلف فلات ایران استفاده میکنند. پس از ظهور اسلام، معماری ایرانی نیز به نوبه خود از قبل از اسلام ایده گرفته و دارای اشکال هندسی و تکراری فراوان و سطوح پوشیده از کاشی لعابدار، گچ بری، آجرکاری منقوش، نقوش گل و خوشنویسی است. تزئین شده است. ایران توسط یونسکو به عنوان یکی از مهدهای تمدن شناخته شده است.
هر یک از دورههای ایلامی، هخامنشی، اشکانی و ساسانی معماری بزرگی خلق کرده اند که با گذشت زمان بسیار فراتر از سایر فرهنگها گسترش یافته است. اگرچه ایران از ویرانیهای خود از جمله تصمیم اسکندر مقدونی برای سوزاندن تخت جمشید رنج برده است، اما بقایای کافی برای خلق تصویری از معماری کلاسیک ایرانی آن وجود دارد.
سبک ایرانی در دوره هخامنشی سبک غالب معماری ایران بوده و پاسارگاد، سیلک، چغازنبیل و تخت جمشید نمونه هایی از این سبک هستند. سبک پارسی اولین سبک معماری ایران محسوب میشود و از دوره هخامنشی تا حمله اسکندر به ایران یعنی از قرن ششم پیش از میلاد را پوشش میدهد. نام این سبک برگرفته از خاندان پارس است که در آن روزگار بر کشور پهناور ایران حکومت میکردند.
سبک اشکانی نام یکی از سبکهای معماری ایرانی مربوط به دوره اشکانی است. از ویژگیهای سبک اشکانی میتوان به تنوع در طرحها و استفاده از اندامهای مختلف، جفت شدن در اماکن مذهبی و کاخهای پذیرایی و جفت ستیزی در کاخها و خانههای مسکونی و البته درون گرا بودن اشاره کرد.
معماری ایرانی پس از اسلام
در دوره پس از اسلام بود که اشکال قدرتمند معماری اسلامی اصلاح و توسعه یافت. در نتیجه ظرفیتهای معماری ایرانی آنقدر پیشرفت کرد که زیبایی از معماری پیشی گرفت. نتیجه این بود که ساختمانهای بعد از آن بلندتر، حساستر، متنوعتر و خاصتر از ساختمانهای قبل از خود شدند.
اولویت در معماری ایرانی پس از اسلام به بناهای مساجد اختصاص داشت. مساجد باید به گونهای ساخته میشد که سالها پایدار بماند. به همین دلیل بود که این بناها قوی ترین بناهای معماری اسلامی بودند.
ایرانیان سعی کردند میراث معماری خود را زنده نگه دارند، میراثی چون طاق موسیقایی، سقف با کنگرههای کوچک، پیش امدگیهای مخروطی، آجرهای بزرگ، طاقهای بیضی شکل و… آجرکاری با نقشهای مختلف و گاه گچ بری روی آجر از ویژگیهای معماری ایرانی در دوران پس از اسلام. ساخت انواع مقبره، برجهای مقبره و منارههای خاص آغاز شد.
معماری مدرن ایرانی
آداب و رسوم، مراسم مذهبی، اخلاق و اندیشههای نسلها در معماری ایرانی بازتاب روشنی دارد. آغاز معماری مدرن ایران از حدود سال ۱۳۰۰ به بعد است. زمانی که ایران به دلیل تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تغییر کرد، چهره شهرها تغییر کرد و ساختمانهای لازم برای زندگی جدید مانند ادارات، کارخانه ها، بانک ها، ایستگاههای راه آهن، دانشگاهها و همچنین واحدها و مجتمعهای مسکونی جدید در شهرها ایجاد شد. .
این بناها بر خلاف بناهای قبل از تاریخ معاصر که توسط معماران سنتی طراحی و ساخته شده بودند، به تدریج توسط معماران تحصیل کرده طراحی شدند. معماران تحصیل کرده ابتدا معماران غیر ایرانی بودند، سپس معماران ایرانی بودند که در خارج از ایران تحصیل کردند و بعداً معمارانی بودند که در اولین مدرسه معماری ایران (حدود دهه ۱۳۲۰) تحصیل کردند.
معماری مدرن ایران به چهار مرحله تقسیم میشود. دوره اول از عصر ناصری ۱۲۵۱ هجری قمری تا پهلوی اول، دوره دوم پهلوی اول ۱۰۱۱ هجری قمری تا پهلوی دوم، دوره سوم پهلوی دوم ۱۰۰۰ هجری قمری و دوره چهارم پهلوی دوم تا جمهوری اسلامی است.
سخن پایانی
تا زمانی که مردم وجود دارند، تاریخ معماری همچنان نوشته خواهد شد. در این مقاله سعی کردیم اطلاعات مختصری در مورد دورههای تاریخ معماری که از دوران پیش از تاریخ شروع شده و هنوز ادامه دارد، ارائه دهیم. اگر دورههای تاریخی معماری و سبکهای معماری وجود دارد که فکر میکنید باید در اینجا گنجانده شوند، لطفاً آنها را در نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
فراموش نکنید که برای الهام گرفتن از موضوعات مختلف دکوراسیون از صفحه مجله دکوراسیون داخلی دکورینه دیدن کنید!🙂
مطالب بسیار خلاصه و مفید بود
ممنون از زحمتی ک کشیدید
پیروز باشید